Na temat przyczyn powstawania koślawości paluchów napisano wiele artykułów. Nie podaje się w nich jednoznacznej przyczyny. Również w podręcznikach akademickich wymienia się wiele czynników powodujących ową deformację.
Najczęściej wymieniane są dziedziczenie oraz wąskie i zbyt obcisłe obuwie. Wieloletnie doświadczenie pozwoliło mi na poszerzenie poglądów dotyczących powstawania tej uciążliwej deformacji. Na obecnym etapie ewolucji człowieka, kiedy to gatunek homo sapiens przyjął postawę pionowa doszło do przeniesienia całego ciężaru ciała na kończyny dolne oraz kręgosłup. Końcowym odcinkiem kończyn dolnych są stopy i na nich spoczywa największy ciężar.
Człowiek nie rodzi się z paluchami koślawymi. W wieku przedszkolnym u większości dzieci stopy są płaskie i rozpoznawane przez niektórych lekarzy jako wada. Natomiast już w wieku młodocianym przyjmują formę wysklepioną ponad normę. Powierzchnia kontaktu z podłożem staje się coraz mniejsza a obuwie nie ma zdolności dopasowywania się do ukształtowania stopy. Twarda, płaska podeszwa oraz wszechobecnie utwardzone podłoże, po którym stąpamy wymusza odkształcanie konfiguracji poszczególnych elementów stopy. Ciężar ciała rozkłada się na piętę, której oś odchyla się od pionu i przodostopie, które ulega poszerzeniu. W części przedniej dochodzi do deformacji palców, powstawania modzeli podeszwowych oraz grzbietowych, ucisków na nerwy międzypalcowe a w części tylnej do entezopatii rozścięgna podeszwowego zwanej potocznie ostrogą piętowa. Szpotawe lub koślawe ustawienie pięty powoduje nadmierną rotację osi długiej goleni, co z kolei zaburza kongruencję powierzchni ślizgowych w stawie kolanowym i doprowadza do wczesnego zużywania się chrząstki. Uważam, iż tzw. chondromalacja rzepki
u osobników młodych jest następstwem odchylenia osi pięty co potwierdzają znakomite wyniki w leczeniu po zastosowaniu wkładki stabilizującej piętę.
Leczenie operacyjne:
Pacjent decydując się na leczenie operacyjne winien być poinformowany o tym, iż skorygowanie chirurgiczne koślawości palucha nie pozbawi go wszystkich dolegliwości związanych z deformacją stopy – nie usunie modzeli ani deformacji pozostałych palców. Powinien być uświadomiony o konieczności noszenia obuwia idealnego a, że takowe nie istnieje to do noszenia optymalnej wkładki ortopedycznej.
W naszym ośrodku stosujemy trzy metody leczenia w zależności od wieku, stopnia koślawości i stopnia zniszczenia struktury kostnej. Ponieważ istnieje bardzo wiele metod operacyjnych to oznacza, że nie ma metody idealnej. Techniki, które stosuję w leczeniu wywodzą się z technik akademickich lecz są przeze mnie zmodyfikowane.
Zaawansowanym deformacjom towarzyszy przewlekły stan zapalny kaletki maziowej, który powoduje odwapnienie a w obrębie głowy
i kości śródstopia pojawiają się torbiele zapalne, które nasilają dolegliwości bólowe. W tych przypadkach stosuję zmodyfikowaną metodę Mayo polegającą na zmniejszeniu głowy pierwszej kości śródstopia z usunięciem wyrośli kostnej i torbieli zapalnych. Metoda ta pozwala na zniesienie cięciwy stworzonej przez ścięgna zginaczy
i prostowników, nie blokuje naczyń krwionośnych a odpowiednia plastyka torebki zapewnia stabilizację i swobodne ruch w stawie. Dobre wyniki i zadowolenie pacjentów przekonuje mnie do słuszności w stosowaniu powyższej metody leczenia. U osób bardzo młodych nie ingerujemy w strukturę kostną.
Po zabiegu nie stosujemy metalu za wyjątkiem korekcji palców młotkowatych. Paluch stabilizujemy opaska półsztywną obejmującą przodostopie na okres 4 tygodni. Umożliwia to natychmiastowe poruszanie się z częściowym obciążaniem a rehabilitacja rozpoczyna się w okresie gojenia.